آذربايجان شرقي سرزميني به وسعت تاريخ



بشيكتاش - آذربايجان شرقي، ستاره*اي تابناك در آسمان تاريخ و فرهنگ ايران زمين صحنه جانفشاني مردان بزرگي همچون ستارخان، باقرخان و شيخ محمد خياباني است كه در كنار هزاران آثار تاريخي، طبيعي و صنايع دستي كه خود ريشه در علم و هنر مردم اين خطه از كشورمان دارد، همواره مورد توجه گردشگران و جهانگردان از سراسر جهان بوده است.


به گزارش ايرنا، مفاخر از مواريث معنوي هر كشور بشمار مي*روند؛ در استان آذربايجان شرقي مفاخري همچون سيدمحمدحسين شهريار، علامه محمدتقي جعفري، ميرزاجبار باغچه بان، پروين اعتصامي، رسام عرب زاده، ميرزاحسن رشديه و پروفسور محسن هشترودي ظهور كردند كه آشنايي با چگونگي زندگي، زادگاه و محل دفن آنها جذابيت زيادي براي گردشگران فرهنگي دارد.

همچنين آثار طبيعي و تاريخي فراوان اين استان كه در شهرها و شهرستان*هاي تابعه آن پراكنده هستند، روزها وقت نياز دارد تا يك گردشگر تنها سري به آنها بزند.
بسياري از آثار طبيعي اين استان همچون چشمه ها، خواص درماني زيادي دارند كه استفاده از آنها به خصوص در سال*هاي اخير از سوي پزشكان بسيار سفارش مي*شود.
آثار طبيعي با خواص درماني اين روزها بعنوان جاذبه توريسم سلامت از سوي كشورها مورد توجه قرار گرفته و حتي بسياري از كشورها با ايجاد آثاري از اين دست بصورت مصنوعي، سعي در جلب گردشگران از سراسر جهان دارند.
با توجه به نزديكي ايام نوروز، آشنايي با آثار تاريخي و طبيعي استان آذربايجان شرقي مي*تواند با بعنوان گزينه*اي براي سپري كردن اوقات فراغت گردشگران در اين ايام، مورد توجه قرار گيرد.
آشنايي با آثار طبيعي استان آذربايجان شرقي
چشمه ها
چشمه تاپ تاپان
اين اثر طبيعي در 5 كيلومتري جاده آذرشهر در شهرستان آذرشهر از توابع اين استان است كه آب آن از نوع آبهاي معندي بي كربنات كلسيك گازدار با خواص درماني زياد است.
چاراويماق و چشمه پير سقا
اين چشمه در 40 كيلومتري شهر قره آغاج در روستاي پير سقا قرار دارد و اطراف چشمه با مناظر بكر و زيبا از جاذبه*هاي طبيعي اين استان است.
آبشار عيش آباد
اين آبشار با ارتفاع حدود 15 متر در شرق كوهستان*هاي ميشو در جنوب غرب شهرستان مرند قرار دارد. اين اثر طبيعي استان آذربايجان شرقي با تركيب عناصر طبيعي مانند كوه و دره، منظره زيبايي از طبيعت را به نمايش گذاشته است.
آبشار سركند ديزج
اين آبشار در دهستان ميشوي جنوبي در فاصله 2 كيلومتري روستاي سركند ديزج شبستر قرار دارد و آب آن از طريق ارتفاعات ميشو تامين مي*شود.
مناظر اطراف اين آبشار با چشم انداز زيبا و بي نظيري از جاذبه*هاي طبيعي استان آذربايجان است.
باغ اميني زنوز
اين باغ در ورودي شهر زنوز در شهرستان مرند قرار دارد. اين باغ سرسبز و زيبا به همراه يك آبشار كوچك در داخل باغ، تركيب و چشم انداز طبيعي، بديعي را بوجود آورده است.
غار قدمگاه
اين غار در روستاي قدمگاه يا باداميار، در جنوب آذرشهر متعبق به دوره پيش از اسلام است كه بعدها بصورت عبادتگاه اسلامي درآمده است.
جزيره اسلامي
اين جزيره با مناظر بكر، تنها جزيره مسكوني درياچه اروميه است كه از طريق جاده ارتباطي و بزرگراه شهيد كلانتري به اروميه متصل مي*شود.
جزيره اسلامي داراي آب و هواي مناسب، بهترين سواحل بكر درياچه اروميه را دارا است و منطقه شكار ممنوع اين جزيره با وسعت 3 هزار و 200 هكتار با مناطق كوهستاني و صخره اي، *داراي گونه*هاي شاخص جانوري نظير قوچ و ميش ارمني، گرگ، شغال،* خرگوش، عقاب طلايي و گونه*هاي شاخص گياهي مانند گون، درمنه و بادام كوهي يكي از مناطق غني زيست محيطي است.
دره سعيدآباد
اين دره با چشم اندازي زيبا حدود 30 كيلومتري تبريز قرار دارد كه با طبيعت سرسبز و هواي مطبوع و خنك در تابستان محيط مناسبي براي گذران اوقات فراغت فراهم مي*آورد.
تالاب قوري گل
اين تالاب ويژگي*هاي زيستي منحصر به فرد يكي از جاذبه*هاي طبيعي استان آذربايجان است كه در فاصله 40 كيلومتري تبريز به طرف تهران قرار دارد.
شكل اين تالاب بصورت مثلث و با وسعتي معادل 2 هزار و 400 هكتار، محيط مناسبي براي رشد انواع گياهان و پرندگان آبزي ازجمله پرنده نادر و كمياب اردك سفيد است.
آسياب خرابه
آسياب خرابه در 27 كيلومتري هادي شهر در شهرستان جلفا قرار دارد. آب آسياب خرابه پس از سرچشمه گرفتن از كوه كيامكي و سرازير شدن از دره، آبشار جالبي را بصورت لايه شفاف از آب بوجود مي*آورد.
وجه تسميه اين مكان بواسطه آسيابي است كه هنوز بقاياي آن باقي مانده است.
منطقه حفاظت ارسباران
اين منطقه در كنار رودخانه ارس در شهرستان كليبر قرار دارد و در رديف يكي از 9 ذخيرگاه زيست كره زمين است.
اين منطقه با ارتفاعات بلند آنزا، آغداش، سايگرام، دره*ها و جنگل*هاي زيبا و آب و هواي دلپذير نمونه*اي بي همتا از اكوسيستم كوهستاني به شمار مي*رود.
آشنايي با آثار و ميراث تاريخي استان آذربايجان شرقي
حمام ها
حمام كردشت
اين حمام يكي از زيباترين حمام*هاي آذربايجان است كه با معماري اصيل سنتي در روستاي كردشت از توابع جلفا و در كنار رود ارس قرار دارد.
اين حمام كه در ميان باغ بزرگي ساخته شده، داراي يك هشتي به صورت هشت ضلعي است. سربينه حمام نيز هشت ضلعي است و گنبد بزرگ آن بر روي جرزها و هشت ستون سنگي هشت بر استوار شده است.
حمام مهرآباد
حمام مهرآباد يكي از معروف ترين گرمابه هاست كه تاريخ بناي آن به دوره قاجار مي*رسد و از پنج بخش تالار رخت ركن، محل نظافت، تالار شستشو، گرم خانه و خزينه آب تشكيل شده است.
در گذشته آب مصرفي گرمابه از چاهي كه در كنار خزينه قرار دارد، توسط منجنيق مخصوصي استخراج مي*شده و از طريق لوله*هاي باريك سفالي كه در ديوارها تعبيه شده بودند به داخل گرمابه هدايت مي*شده است.
برخي مورخان معتقدند تاريخ بناي اين حمام مربوط به دوره شاه طهماسب است و با توجه به شيوه ساخت و مقايسه با ساير حمام*ها آن را به دوره صفويه نسبت داده*اند.
از ساير حمام*هاي تاريخي آذربايجان شرقي مي*توان حمام*هاي شازده تبريز، حكم آباد تبريز، نوبهار تبريز، نوبر تبريز، سرهنگ تبريز، سراب، جلفا، ميلان، اسكو، حاجي موسي مرند، حاج فتح الله بناب، چهارسوق مراغه و چهار سوق آذرشهر را نام برد.
پل آجي چاي
اين پل از قديمي ترين پل*هاي تبريز است كه در شمال غرب اين شهر بر روي 'تلخه رود' قرار گرفته است؛ اين پل با 16 دهنه به طول 100 متر و عرض 5 متر همواره بر اثر طغيان*هاي تلخه رود و گاه نيز توسط متجاوزين به شهر تخريب شده و پس از چندي دوباره بازسازي شده است.
نام اين پل را اولين بار درمتون صفويه و در زمان شاه اسماعيل اول در 'سفرنامه ونيزيان ' مي*توان مشاهده كرد.
پل خدا آفرين
روي رودخانه ارس دو پل تاريخي به فاصله حدود100 متر از يكديگر بنا شده اند كه به نام خدا آفرين مشهورند.
اولين پل منسوب به قرن ششم هجري و دوره سلجوقيان است. طول اين پل 160 متر است كه 120 متر آن متعلق به ايران و 40 متر آن متعلق به جمهوري آذربايجان است.
پل دومِ خدا آفرين حدود 120 متر طول دارد و داراي 10 طاق است. اين پل منسوب به دوره صفوي است و از سنگ تراشيده با ملات گچ و آهك ساخته شده است.
پل دختر
در بين راه زنجان – ميانه جايي كه رودخانه قزل اوزن به دامنه شرقي قافلان كوه مي*رسد پل زيبايي واقع شده كه به پل دختر معروف است.
تاريخ بناي اين پل روشن نيست؛ باستان شناسان پايه*هاي پل را متعلق به عهد ساساني يا قبل از آن مي*دانند ولي با توجه به معماري پل و ويژگي*هاي آن مي*توان تاريخ بناي حاضر را متعلق به قرن هشتم هجري دانست.
پل شهر چاي
در 12 كيلومتري جنوب شهر ميانه در نزديكي روستاي 'تازه كند' پل شهرچاي بر روي رودخانه شهرچاي كه يكي از شاخه*هاي قزل اوزن است، ساخته شده است. طول اين پل 260 متر و عرض آن 9/7 متر و داراي 23 چشمه با طاقي جناغي است.
از ديگر پل*هاي قديمي تبريز كه بر روي نقاط مختلف 'مهران رود' بنا شده پل سنگي، پل قاري، پل صاحب الامر و پل منجم را مي*توان نام برد كه هركدام داراي چند چشمه طاق به شيوه سنتي هستند.
همچنين پل*هاي منصور، قاري، سنگي تبريز و پل پنچ چشمه، ليلان چاي بناب، پل حسام الدوله مراغه و قلي كندي ملكان از ديگر پل*هاي اين استان به شمار مي*روند.
تپه*هاي باستاني
يانيق تپه
يانيق تپه كه 'قره تپه' نيز ناميده مي*شود در 31 كيلومتري جنوب غربي تبريز و در 6 كيلومتري شمال خسروشهر در جنوب شرقي روستاي 'تازه كند' واقع شده است.
قدمت اين تپه به اواخر هزاره سوم پيش از ميلاد مي*رسد كه با اواخر عصر سنگ و مس و اوايل عصر مفرغ در آذربايجان مقارن است.
كليساي سنت استپانوس
اين كليسا با معماري زيباي خود كه تلفيقي از شيوه*هاي معماري اورارتويي، اشكاني، يوناني و رومي است، بين قرن*هاي 4 و 6 هجري قمري ساخته شده و نام آن برگرفته از استپانوس مقدس شهيد اول مسيحيت است.
اين كليسا يكي از آثار ثبت جهاني شده ايران است كه تا پيش از جنگ جهاني اول يكي از مشهورترين كليساهاي ارامنه جهان بوده است.
بازار تبريز
بازار تبريز با مساحتي حدود يك ميليون مترمربع بزرگترين بازار سرپوشيده جهان است كه در مرداد ماه سال 1389 به عنوان اولين بازار جهان در فهرست ميراث جهاني يونسكو به ثبت رسيده است.
اين بازار از بازارچه*ها، تيمچه*ها، سراها و كاروانسراهاي متعددي تشكيل شده *است. پيش*تر به دليل قرارگرفتن شهر تبريز در مسير جاده ابريشم و گذر روزانه هزاران كاروان از كشورهاي مختلف آسيايي، آفريقايي و اروپايي از آن، اين شهر و بازار آن از رونق بسيار خوبي برخوردار بوده *است.
عمارت شهرداري تبريز
عمارت شهرداري تبريز در سال 1314 شمسي در محل گورستان متروك و مخروبه كوي نوبر با نظارت مهندسان آلماني در زمان رياست شهرداري حاج ارفع الملك جليلي بنا شد.
اين ساختمان داراي يك برج ساعت چهار صفحه*اي است كه با طنين موزون زنگ هايش هر 15 دقيقه يك بار، گذشت زمان را به گوش مردم تبريز مي*رساند. نماي خارجي اين ساختمان در وسط شهر تبريز از سنگ تراشيده بوده و نقشه ساختمان آن با نمونه ساختمان*هاي كشور آلمان قبل از جنگ جهاني دوم مطابقت دارد.
عمارت ايل گلي
ايل گلي (استخر مردم) از گردشگاه*هاي زيبا و بي بديل تبريز و ايران و استخري با مساحتي بالغ بر 54 هزار و 675 مترمربع است كه در جنوب شرقي تبريز، بر دامنه تپه*اي واقع شده است.
در جنوب اين استخر تپه*اي است كه آن را از بالا تا پايين همسطح استخر پله بندي كرده و نهر آبي از آن به طرف پايين روان است. از سمت جنوبي و از وسط استخر خياباني كشيده شده كه استخر را به صورت شبه جزيره*اي درآورده است و در مركز استخر، عمارت باشكوه دو طبقه*اي ساخته شده است.
ربع رشيدي
ربع رشيدي كه امروزه فقط آثار مختصري از آن باقي مانده از بناهايي است كه توسط خواجه رشيدالدين فضل الله، وزير سلطان محمود غازان ايجاد شده است. اين بنا در زمان آباداني شامل 24 كاروانسراي وسيع و 1500 دكان، 3 هزار خانه، تعدادي حمام، باغ، كارخانه*هاي پارچه بافي، كاغذسازي، دارالضرب و توليد رنگ و نظاير آن بوده است.
حدود 200 قاري قرآن از كوفه و بصره و شام و به نوبت در اين مكان قرآن را تلاوت مي*كرده اند و 400 فقيه و هزار طلبه در مدارس آن سكونت داشته و به كسب علم مشغول بوده*اند. تعداد 50 پزشك حاذق از كشورهاي مختلف در دارلشفاي آن به معالجه بيماران اشتغال داشته*اند.
خلعت پوشان
در 10 كيلومتري جاده تبريز ـ تهران در كنار جاده، برج آجري منشوري شكل قرار دارد كه به برج خلعت پوشان مشهور است. اين بنا در اواخر دوره صفويه احداث شده است.
در زمان قاجار خلعت، اهدايي شاهان براي حاكمان آذربايجان در اين برج بر دوش آنها انداخته مي*شد. برج سه طبقه است؛ طبقه اول و دوم سرپوشيده و طبقه سوم بدون سقف است. آخرين مراسم خلعت پوشان در سال 1330 هجري قمري در زمان حكمراني صمدخان مراغه*اي انجام گرفته است.
ارگ تبريز
اين بناي تاريخي كه بازمانده مسجد معروف علي*شاه ــ وزير محمد خدابنده ــ و ابوسعيد بهادرخان است در بين سال*هاي 716 تا 624 هجري ساخته شده* است.
گفته مي*شود در قسمت جنوبي داراي طاقي بزرگ بوده كه به*علت عجله در ساختن و عدم رعايت اصول معماري در همان ابتدا فرو ريخته *است.
ابن بطوطه جهانگرد مراكشي در بازديد از اين بنا نوشته كه صحن آن با سنگ*هاي مرمر فرش شده و ديوارها نيز با كاشي*هاي بسيار زيبا پوشانده شده* و جوي آبي در وسط آن جاري بوده *است. حمدالله مستوفي ايوان آن را بزرگ*تر از ايوان مداين دانسته و از سنگ*هاي مرمر آن به نيكي ياد كرده* است.
باغ دوكمال
باغ دو كمال در محله بيلانكوه و در محدوده خيابان آبرساني تبريز واقع شده *است. علت نامگذاري اين مكان با عنوان باغ دوكمال وجود آرامگاه دوتن از مشاهير ايراني يعني كمال*الدين بهزاد (نقاش) و كمال*الدين مسعود خجندي (شاعر) است.
باغ صاحب*ديوان
ميرزا فتحعلي*خان پسر حاجي ميرزا علي*اكبر قوام*الملك و نوه اعتمادالدوله صدراعظم آقامحمدخان در مدتي كه پيشكاري ولي*عهد را در تبريز داشت به ايجاد بناهاي قابل توجهي اقدام كرد كه از جمله آنها ايجاد باغ صاحب*ديوان در دروازه ورودي شهر تبريز از سمت مشرق بود.
خانه مشروطه
حاج مهدي كوزه*كناني از متمولين شهر تبريز كه طرف*دار جنبش آزادي*خواهي و مشروطه *طلبي بود، اين بناي زيبا را براي تجمع و تشكيل جلسات سران و رهبران مشروطه ايجاد كرد. خانه مشروطه در سال 1247 هجري توسط يكي از معماران بنام آن روز شهر تبريز حاج*ولي معمار ساخته شد كه نمونه*اي از شيوه معماري رايج در دوره قاجاريه است.
اين بنا در محله راسته كوچه تبريز هم اكنون بازسازي شده و به عنوان موزه مشروطيت مورد استفاده علاقمندان و پژوهشگران قرار گرفته* است.
شمس*العماره
شمس العماره كه در محل فعلي كاخ استانداري آذربايجان شرقي قرار دارد، ساختمان چهارطبقه*اي است كه داراي عمارت كلاه*فرنگي نيز بوده *است و بناي آن را به نجف*قلي خان پسر مرتضي*قلي خان نسبت داده مي*شود.
ابتدا اين بنا را درب اعلي ناميده*اند و در زمان عباس ميرزا كه به محل حكمراني ولي*عهد تبديل شد، به عالي قاپو موسوم شد. در سال 1312 خورشيدي اين بنا آتش گرفت و بسياري از بخش*هاي مربوط به دوره زنديه و قاجاريه از بين رفتند.
بر اساس اين گزارش، در كنار آب و هواي بسيار مناسب، آثار تاريخي و طبيعي با خواص درماني،* مردم استان آذربايجان شرقي نيز كه مردماني صبور، خونگرم و مهمان نواز هستند، همواره سفره صفا و يكرنگي را براي همه مهمانان خود مي*گسترانند و با روي باز از آنان پذيرايي مي*كنند.
گردشگران نوروزي با سفر به اين استان، بطور حتم اوقات خوب و خوشي را سپري خواهند كرد.