آزربايجان

در تاريخ ۲۹ اكتبر سال ۱۹۲۳ در مجلس ملي بزرگ تركيه به عنوان روز جمهوريت تركيه اعلان شده است.در تركيه روز ۲۸ اكتبر به عنوان عيد ملي بوده و تعطيل مي باشد، همه ساله در چنين روزي پس از ظهر ۲۸ تا روز ۲۹ اكتبر مراسمات مختلفي در جهت بزرگداشت اين روز ملي برگزار مي گردد.

مصطفي كمال آتاتورك بنيانگذار جمهوري مدرن تركيه پس از ۱۰ سال از اعلان جمهوريت در ۲۹ اكتبر ۱۹۳۳ نطقي با عنوان نطق ۱۰ ساله دارد كه در آن نطق تاريخي روز اعلان جمهوريت تركيه را به عنوان بزرگترين عيد مردم تركيه به رسميت مي شناسد.

قبل از جمهوريت
امپراطور بزرگ عثماني ۶۵۴ سال و توسط ۳۶ پادشاه به حيات خود ادامه داده بود. پادشاه، حاكميت، خاقان، امپراطور، سلطان، شاه، كرال و .. جزء القابي بود كه به سيستم هاي مديريتي يك نفره در زمان امپراطوري بزرگ عثماني داده مي شد. در اين سيستم ها تمامي امور از طريق دستورات يك نفر به اجرا گذاشته ميشد. پس از دوره اي براي ياري رساندن فكري به شخص اول حاكميت مجلسي نيز بپا داشته شد و در مجلس نمايندگان مردم خواسته ها خود را به گوش حاكميت مي رساندند و نمايندگان در مجلس نيز به كار قانون گذاري مشغول بودند كه اين دوره به دوران مشروطيت در تركيه معروف مي باشد. امپراطوري بزرگ عثماني در سالهاي ۱۸۷۶ و ۱۹۰۸ دوبار مشروطيت اعلان كرده بود.
دوره دوم مشروطيت در سال ۱۹۱۴ و همگام با جنگ جهاني اول اعلان شده بود. جنگ فوق كه ۴ سال به طول انجاميد سبب تجزيه امپراطوري بزرگ عثماني توسط قواي انگليسي، يونان، فرانسه و ايتاليا گشته و بسياري از مناطق تحت حكمراني عثماني توسط دول مذكور اشغال گشت.

اعلان جمهوريت
مصطفي كمال آتاتورك در ۱۹ مي ۱۹۱۹ از طرف امپراطوري عثماني براي سروسامان دادن به مسائل دولتي با كشتي به شهر صامصون تركيه اعزام شده بود. آتاتورك قصد داشت مردمان موجود در جغرافياي حكمراني امپراطوري عثماني را تحت لوائي مشتركي دور هم جمع كند و از اكثر شهرها نمايندگاني را برگزيده و به مجلس ملي در آنكارا بفرستد، اين امر در ۲۳ آوريل ۱۹۲۰ تحقق يافت. در مجلس آتاتورك به عنوان رئيس مجلس انتخاب شده و جنگ رهائي و آزادي تركيه مدرن كليد خورده بود. مردم تركيه با جان و دل به رهبري مصطفي كمال آتاتورك لبيك گفته و در مقابل متجاوزين ايستادند. پس از پيروزي آتاتورك و مردم تركيه در جنگ مذكور در تاريخ ۱ نوامبر ۱۹۲۲ آتاتورك پايان دوره حكمراني سلطنت را اعلام داشته و پادشاه وحدت الدين به عنوان خائن به وطن اعلام شده و ملزم به ترك تركيه گشت.
در تاريخ ۲۴ جولاي ۱۹۲۳ نمايندگان مجلس ملي تركيه در شهر لوازن سوئيس با نمايندگان كشورهاي يونان، ايتاليا، ژاپن، فرانسه، انگليس، روماني، بلغارستان، پرتغال، بلژيك، اتحاد جماهير شوروي و يوگسلاوي ديدار و گفتگوئي داشتند كه سبب توافق و امصاء قرارداد صلح لوزان گشت.
در تاريخ ۱۳ اكتبر مجلس ملي تركيه آنكارا را به عنوان پايتخت تركيه برگزيده و آتاتورك نيز سيستم مديريتي جمهوريت را اعلام كرد.